Jak zostać kucharzem, czyli przewodnik po karierze w gastronomii

Zawód szefa kuchni, głównie za sprawą filmów, książek i mediów społecznościowych, obarczony jest podobnym stereotypem jak zawód someliera. Mała klimatyczna restauracja czy bistro, stali bywalcy i ciekawi klienci, których można dobrze karmić, jednocześnie eksperymentując i rozwijając swoje umiejętności. Sielankowo, aromatycznie i smacznie. Rzeczywistość jednak bywa znacznie bardziej wymagająca. Zawód kucharza to ciężka praca, która wymaga nie tylko talentu i pasji do gotowania, ale także szeregu cech i umiejętności, które trzeba samemu wypracować. Pomimo wysiłku i wyrzeczeń, jest to atrakcyjna ścieżka zawodowa – profesja ta cieszy się dużym zainteresowaniem pracodawców, oferuje pracę w dynamicznym środowisku, liczne możliwości rozwoju i edukacji, a także szansę na międzynarodową karierę.

Cechy idealnego kucharza

Profesjonalny kucharz musi połączyć kreatywność, zdolności organizacyjne i chęć ciągłego doskonalenia umiejętności. Do pracy w gastronomii potrzebna jest dobra organizacja, wyczucie smaków, kreatywność oraz zmysł artystyczno-estetyczny. Kucharz powinien być odporny na stres i presję czasu, elastyczny, ambitny, ciekawy i gotowy do nauki nowych technik kulinarnych. Te cechy pozwalają zdobywać doświadczenie i budować karierę w restauracjach, hotelach czy cateringach.

Praktyczna nauka zawodu

Nauka zawodu kucharza odbywa się zarówno w pracowniach szkolnych, centrach kształcenia zawodowego oraz w zakładach gastronomicznych. Osoby odbywające praktykę zawodową zdobywają cenne doświadczenie w rzeczywistym środowisku pracy, a jednocześnie korzystają z pełnych praw pracowniczych, takich jak wynagrodzenie, ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (ZUS), zasiłek chorobowy oraz prawo do urlopu wypoczynkowego.

Kandydaci mogą samodzielnie znaleźć miejsce praktyk i zostać zatrudnieni jako pracownicy młodociani. Taka forma nauki pozwala szybko wejść w świat gastronomii, łączy zdobywanie wiedzy teoretycznej z praktycznymi umiejętnościami i stanowi solidną podstawę do dalszego rozwoju kariery w zawodzie kucharza.

Egzaminy i kwalifikacje zawodowe kucharza

Po zakończeniu nauki w szkole branżowej lub na kursach zawodowych, kandydat na kucharza przystępuje do egzaminu końcowego, który może przybrać formę egzaminu czeladniczego organizowanego przez Izby Rzemieślnicze i CECH-y lub egzaminu zawodowego HGT.02 – „Przygotowanie i wydawanie dań”, przeprowadzanego przez Okręgową Komisję Egzaminacyjną. Wybór rodzaju egzaminu odbywa się zgodnie z obowiązującymi przepisami oświatowymi.

Pomyślne zdanie egzaminu umożliwia uzyskanie dyplomu zawodowego oraz dokumentu Europass w wersji polskiej i angielskiej, który szczegółowo opisuje zdobyte umiejętności i kompetencje kucharza. Europass posiada jednolitą strukturę w całej Unii Europejskiej, co ułatwia pracodawcom ocenę kwalifikacji i wspiera poszukiwanie pracy w Polsce oraz za granicą.

Obowiązki i umiejętności kucharza – lista kluczowych zadań

• Przygotowywanie potraw – kuchni polskiej i międzynarodowej, dostosowanych do potrzeb klientów i trendów kulinarnych.
• Dbałość o smak i estetykę – dopracowany smak oraz atrakcyjna prezentacja dań, deserów i napojów.
• Dekoracja stołu i potraw – elegancka i apetyczna forma serwowania dań.
• Dobór składników najwyższej jakości – kontrola świeżości i prawidłowe przechowywanie produktów.
• Obsługa i konserwacja sprzętu kuchennego – zapewnienie sprawnego funkcjonowania kuchni.
• Nadzór nad kuchnią – przestrzeganie zasad higieny, bezpieczeństwa i procedur sanitarnych, dbanie o dobrą atmosferę w zespole.
• Układanie menu i zarządzanie kosztami – planowanie wydatków na artykuły spożywcze, składanie zamówień, wprowadzanie nowości do karty dań.
• Znajomość technik kulinarnych i kultur kulinarnych – umiejętne łączenie składników i tworzenie unikalnych smaków.
• Umiejętność pracy w dynamicznym środowisku – szybkie reagowanie na potrzeby klientów i sytuacje kryzysowe, także w zespole.

Ścieżki kształcenia w zawodzie kucharz

Kwalifikacje zawodowe kucharza można zdobyć na kilka sposobów, w zależności od poziomu wykształcenia i doświadczenia:

• Szkoła branżowa I stopnia – uczniowie przystępują do egzaminu zawodowego HGT.02 („Przygotowanie i wydawanie dań”) lub egzaminu czeladniczego. Po zdaniu egzaminu i ukończeniu szkoły otrzymują dyplom zawodowy lub świadectwo czeladnicze, potwierdzające kwalifikacje zawodowe.
• Kurs zawodowy w liceum ogólnokształcącym – uczniowie mogą równolegle do standardowej nauki w liceum uczestniczyć w kwalifikacyjnym kursie zawodowym HGT.02 i zdać egzamin zawodowy. Po ukończeniu liceum i uzyskaniu wykształcenia średniego uzyskują także dyplom kucharza.
• Kwalifikacyjne kursy zawodowe (KKZ) – kursy przeznaczone dla osób z wykształceniem zasadniczym branżowym lub średnim, zakończone zdaniem egzaminu HGT.02. Ukończenie kursu pozwala na uzyskanie dyplomu zawodowego w zawodzie kucharza.
• Droga do dyplomu technika – absolwenci szkoły branżowej I stopnia lub uczestnicy kursów zawodowych mogą kontynuować naukę w 2-letniej branżowej szkole II stopnia lub liceum dla dorosłych. W tym przypadku należy ukończyć dodatkowy kurs HGT.12 („Organizacja żywienia i usług gastronomicznych”), a ta ścieżka edukacji prowadzi do uzyskania dyplomu technika. Po zakończeniu nauki możliwe jest zdanie matury i podjęcie studiów wyższych (np. managerskich), co otwiera jeszcze szersze możliwości rozwoju zawodowego.

*Zasada FIFO (ang. First In, First Out) to jedna z podstawowych metod zarządzania zapasami w gastronomii. Oznacza, że produkty, które trafiły do magazynu najwcześniej (te z najkrótszym terminem przydatności do spożycia), powinny być zużyte w pierwszej kolejności.